Ochrona praw kierowców aplikacji – Jak to wyglada w innych krajach europejskich?

Ochrona praw kierowców aplikacji przewozowych w Polsce pozostaje daleko w tyle za rozwiniętymi krajami Europy. Podczas gdy w wielu państwach wprowadzono regulacje zapewniające minimalne wynagrodzenie kierowców, ubezpieczenie społeczne czy prawo do urlopów, w Polsce takie rozwiązania wciąż są w powijakach, a ich brak wywołuje niezadowolenie i protesty kierowców. Przyjrzyjmy się przepisom obowiązującym we Francji, Belgii, Niemczech oraz krajach skandynawskich, które wyznaczają standardy w ochronie kierowców platform takich jak Uber, Bolt i FreeNow.

1. Francja

Francja wprowadziła zaawansowane regulacje mające na celu ochronę kierowców aplikacji przewozowych, z naciskiem na poprawę warunków pracy i wynagrodzenia.

• Ustawa o orientacji mobilności (Loi d’Orientation des Mobilités, LOM, 2019):
  • Wprowadza obowiązek publikacji przez platformy (np. Uber, Bolt, FreeNow) algorytmów ustalania cen i przydzielania zleceń, co zwiększa przejrzystość dla kierowców.
  • Platformy muszą zapewnić kierowcom minimalne wynagrodzenie za przejazd. Od 2023 r. minimalna stawka wynosi 9 EUR netto za kurs (wcześniej 7,65 EUR).
• Porozumienie między platformami a związkami zawodowymi (2023):
  • Gwarantuje kierowcom minimalny dochód w wysokości 30 EUR za godzinę pracy oraz 1 EUR za kilometr przejechany z pasażerem.
  • Platformy zobowiązały się do wprowadzenia mechanizmów ochrony socjalnej, takich jak ubezpieczenie zdrowotne i wypadkowe dla kierowców.

• Przeklasyfikowanie statusu kierowców:
  • Francuskie sądy (np. wyrok Sądu Kasacyjnego z 2020 r. w sprawie Uber) uznały, że kierowcy platform mogą być traktowani jako pracownicy etatowi, a nie samozatrudnieni, jeśli platforma sprawuje nad nimi kontrolę (np. poprzez ustalanie cen czy karanie za odrzucanie kursów). To otwiera drogę do praw do urlopów, ubezpieczenia emerytalnego i ochrony przed zwolnieniem.
  • Trwają prace nad pełnym wdrożeniem tego podejścia w prawie krajowym, wspierane przez unijną dyrektywę o platformach cyfrowych (2023).

2. Belgia

Belgia koncentruje się na poprawie statusu prawnego kierowców i zapewnieniu im ochrony pracowniczej.

• Reforma rynku pracy (2022):
  • Wprowadza domniemanie stosunku pracy dla kierowców platform, jeśli spełniają określone kryteria (np. platforma kontroluje ich grafik, stawki lub sposób wykonywania pracy). Dzięki temu kierowcy mogą uzyskać prawa do minimalnego wynagrodzenia, urlopów i ubezpieczenia społecznego.
  • Minimalne wynagrodzenie dla kierowców w 2025 r. wynosi 14,63 EUR/godz. (zgodnie z belgijskim prawem pracy).
• Weryfikacja kierowców:
  • Platformy muszą weryfikować prawo jazdy, zaświadczenie o niekaralności oraz licencję na przewóz osób. Od 2023 r. zaostrzone zostały kary za zatrudnianie kierowców bez ważnych dokumentów (do 5000 EUR dla platformy).
• Unijna dyrektywa (2023):
  • Belgia aktywnie wspiera unijne regulacje dotyczące platform cyfrowych, które zmierzają do przeklasyfikowania kierowców na pracowników etatowych, co zapewni im szersze prawa pracownicze.

3. Niemcy

Niemcy wprowadziły regulacje mające na celu zapewnienie kierowcom minimalnych standardów pracy i zgodności z lokalnymi przepisami transportowymi.

• Ustawa o przewozie osób (Personenbeförderungsgesetz, PbefG, nowelizacja 2021):
  • Wymaga od platform przestrzegania lokalnych przepisów dotyczących licencjonowania kierowców. Kierowcy muszą posiadać ważną licencję taksówkarską lub licencję VTC (przewóz osób na zlecenie).
  • Platformy muszą zapewnić kierowcom minimalne wynagrodzenie zgodne z niemiecką płacą minimalną (12,41 EUR/godz. w 2025 r., z planowanym wzrostem do 12,82 EUR w 2026 r.).
• Przeklasyfikowanie statusu kierowców:
  • Niemieckie sądy (np. wyrok Federalnego Sądu Pracy z 2020 r.) orzekły, że kierowcy platform mogą być uznani za pracowników, jeśli platforma narzuca im szczegółowe warunki pracy. To może skutkować przyznaniem kierowcom praw do urlopów i ubezpieczenia społecznego.
  • Niemcy popierają unijną dyrektywę z 2023 r., która ma ujednolicić status kierowców jako pracowników.
• Weryfikacja dokumentów:
  • Platformy muszą weryfikować prawo jazdy, zaświadczenie o niekaralności i licencję kierowców. Od 2023 r. wzmożono kontrole w tym zakresie, z karami do 10 000 EUR za naruszenia.

4. Kraje skandynawskie (Dania, Szwecja, Finlandia, Norwegia)

Kraje skandynawskie charakteryzują się silną ochroną praw pracowniczych, co obejmuje również kierowców platform przewozowych.

Dania

• Układy zbiorowe (np. porozumienie Uber-3F z 2021 r.):
  • Zapewniają kierowcom minimalne wynagrodzenie (ok. 170 DKK/godz., czyli ok. 23 EUR/godz. w 2025 r.), ubezpieczenie zdrowotne oraz prawo do negocjacji warunków pracy.
  • Platformy muszą przestrzegać duńskich standardów pracy, w tym prawa do przerw i odpoczynku.
• Przeklasyfikowanie kierowców:
  • Dania wspiera unijną dyrektywę z 2023 r., która może zmusić platformy do zatrudniania kierowców na podstawie umów o pracę, zapewniając im prawa do urlopów i emerytur.

Szwecja

• Regulacje dotyczące wynagrodzenia:
  • Kierowcy mają prawo do minimalnego wynagrodzenia (ok. 120 SEK/godz., czyli ok. 11 EUR/godz. w 2025 r.), zgodnie z krajowymi standardami.
  • Platformy muszą przestrzegać przepisów dotyczących czasu pracy, w tym prawa do przerw i odpoczynku.
• Przeklasyfikowanie statusu:
  • Szwedzkie związki zawodowe naciskają na uznanie kierowców za pracowników etatowych. Unijna dyrektywa z 2023 r. jest wspierana przez Szwecję jako krok w tym kierunku.
• Weryfikacja kierowców:
  • Platformy muszą weryfikować prawo jazdy, zaświadczenie o niekaralności i licencję na przewóz osób, zgodnie z unijnymi standardami.

Finlandia

• Ochrona praw pracowniczych:
  • Kierowcy mają prawo do minimalnego wynagrodzenia (ok. 10 EUR/godz. w 2025 r.) oraz ubezpieczenia społecznego, jeśli są uznani za pracowników.
  • Koszty obsługi aplikacji są ograniczone wymogiem minimalnej wartosci procentowej jaką kierowca otrzymuje za kurs.
  • Finlandia stosuje rygorystyczne przepisy dotyczące czasu pracy, w tym obowiązkowych przerw i odpoczynku.
• Unijne regulacje:
  • Finlandia popiera unijną dyrektywę z 2023 r., która może wprowadzić obowiązek zatrudniania kierowców na etacie.

Norwegia

• Ochrona pracownicza:
  • Norwegia, choć nie jest członkiem UE, stosuje wiele unijnych standardów. Kierowcy mają prawo do minimalnego wynagrodzenia (ok. 200 NOK/godz., czyli ok. 18 EUR/godz. w 2025 r.) oraz ubezpieczenia społecznego.
  • Platformy muszą przestrzegać norweskich przepisów dotyczących czasu pracy i odpoczynku.
• Układy zbiorowe:
  • Norweskie związki zawodowe negocjują z platformami układy zbiorowe, które zapewniają kierowcom prawo do urlopów, ubezpieczenia i ochrony przed zwolnieniem.

Uwagi ogólne

• Unijna dyrektywa w sprawie platform cyfrowych (2023):
  • Porozumienie z grudnia 2023 r. zmierza do przeklasyfikowania kierowców platform na pracowników etatowych w całej UE. Po wejściu w życie (przewidywane na 2025–2026 r.), platformy będą musiały zapewnić kierowcom minimalne wynagrodzenie, urlopy, ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne.
  • Kraje takie jak Francja, Belgia, Niemcy i państwa skandynawskie aktywnie wspierają te regulacje, co przyspieszy ich wdrożenie.
• Wspólne elementy ochrony kierowców:
  • Wszystkie wymienione kraje dążą do zapewnienia kierowcom minimalnego wynagrodzenia, ochrony socjalnej i przejrzystości algorytmów platform.
  • Nacisk kładziony jest na przeklasyfikowanie kierowców z samozatrudnionych na pracowników etatowych, co zapewni im pełen zakres praw pracowniczych.
• Różnice:
  • Francja wyróżnia się wysokimi minimalnymi stawkami za kurs (9 EUR) i silnym wsparciem sądów dla przeklasyfikowania kierowców.
  • Kraje skandynawskie opierają się na układach zbiorowych, co daje związkom zawodowym dużą rolę w negocjacjach.
  • Niemcy i Belgia kładą szczególny nacisk na zgodność z lokalnymi przepisami transportowymi i weryfikację dokumentów.